TÜRK DİLİ

26 EYLÜL  DİL  BAYRAMI

Burhan  Bursalıoğlu

26 Eylül Türk Dil Bayramıdır.

.Çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli kültür kurumlarından biri olan Türk Dil Kurumu 78 yıl önce, 12 Temmuz 1932’de kurulmuştu Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde dil ve tarih, Atatürk’ün en çok önem verdiği konulardandı.

Önce 1931’de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kuruldu. Uluslaşmanın en önemli temellerinden bir diğeri de dil idi. Bunun bilincinde olan Ulu Önder Atatürk, 11 Temmuz 1932 gecesi sofrasında bulunanlara “Dil işlerini düşünmek zamanı gelmiştir. Ne dersiniz?” diye sorar. Oradakilerin bu düşünceye katılması üzerine “Öyle ise Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun.” diyerek Türk Dil Kurumunun temellerini atar.

 Cemiyetin kurucuları, hepsi de milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları olan Sâmih Rif'at, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri'dir. Kurumun ilk başkanı Sâmih Rif'at'tır.

 Türk Dili Tetkik Cemiyetinin amacı, "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek" olarak tespit edilmiştir.

 Atatürk'ün sağlığında, 1932, 1934 ve 1936 yıllarında yapılan üç kurultayda hem Kurumun yönetim organları seçilmiş, hem dil politikası belirlenmiş, hem de bilimsel bildiriler sunulup tartışılmıştır. 26 Eylül- 1934'te yapılan kurultayda Cemiyetin adı, Türk Dili Araştırma Kurumu  olmuştur.   ATATÜRK'ÜN 26 Eylül 1932'de "1. Türk Dil Kurultayı"nı toplamasını her yıl "Dil Bayramı" olarak kutluyoruz  1936'daki kurultayda ise , Türk Dili Araştırma  Kurumu, Türk Dil Kurumu adını  almıştır.

         Türk Dil Kurumu başlangıçtan beri çalışmalarını iki ana eksen üzerinde yürütmüştür:

         1. Türk dili üzerinde araştırmalar yapmak, yaptırmak;

         2. Türk dilinin güncel sorunlarıyla ilgilenerek çözüm yolları bulmak.

         Atatürk'ün kendisi de Türk dili üzerindeki yerli ve yabancı araştırmaları bizzat inceleyerek, dönemindeki bilginleri Türk dili üzerinde araştırmalar yapmaya yönlendirmiştir. Nitekim Türk dilinin en eski anıtları olan Göktürk (Runik) yazılı metinlerin ilk iki cildi onun sağlığında yayımlanmış; 1940'larda yayın hayatına çıkabilen Divanü Lügati't-Türk, Kutadgu Bilig gibi eserler üzerinde de yine onun sağlığında çalışılmaya başlanmıştır.. 

         Türk Dil Kurumunun kuruluşuyla birlikte çağdaş Türkçede çok hızlı bir arılaştırma akımı da başlamıştır. Bizzat Atatürk'ün öncülük ettiği, Türk dilinin yabancı kökenli sözlerden temizlenmesi akımı 1935 güzüne kadar sürmüş; halkın diline girip yerleşmiş kelimelerin dilden atılması işleminden bu tarihte vazgeçilmiştir. Atatürk'ün ölümünden sonra öz Türkçe akımı Türk aydınları arasında sürekli tartışılan bir konu olmuş ve özellikle 1960'tan sonra Türk Dil Kurumu bu akımın öncülüğünü yapmaya devam etmiştir. 1980'den sonra tartışmalar durulmuş, bilimsel çalışmalar hız kazanmıştır.

         Atatürk, ölümünden kısa bir süre önce yazdığı vasiyetname ile mal varlığını Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumuna bırakmıştır.

         Türk Dil Kurumunun yapısıyla ilgili ilk önemli değişiklik 1951 yılındaki olağanüstü kurultayda yapılmıştır. Atatürk'ün sağlığında Millî Eğitim Bakanının Kurum başkanı olmasını sağlayan tüzük maddesi 1951'de değiştirilmiş; böylece Kurumun devletle bağlantısı koparılmıştır.

 İkinci önemli yapı değişikliği 1982-1983 yıllarında gerçekleştirilmiştir. 1982'de kabul edilen ve şu anda da yürürlükte olan Anayasa ile Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu, bir Anayasa kuruluşu olan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altına alınmış; böylece devletle olan bağlar yeniden kurulmuştur.  

         Bugün Türk Dil Kurumu, 20'si Yüksek Öğretim Kurumu; 20'si Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yüksek Kurulu tarafından seçilen 40 asıl üyeye sahiptir. Üyelerin büyük çoğunluğu Türk üniversitelerinde çalışan Türkologlardır. Başbakanın önerisiyle Cumhurbaşkanınca tayin edilen Kurum Başkanı ve 40 asıl üye Bilim Kurulunu oluşturur

         Türkiye Türkçesinin çağdaş sözlüğünü sürekli geliştirerek yayımlayan ve Genel Ağ ortamında sürekli güncelleyen Türk Dil Kurumu, İmlâ Kılavuzu'nu 2000 yılında yayımlamıştır.. 1998 yılı içinde 9. baskısı çıkmış olan Türkçe Sözlük'te 75.000 civarında kelime yer almıştır.        

         Türk Dil Kurumu 800'e ulaşan yayını, 40 Bilim Kurulu üyesi, 17 uzmanı, 56 çalışanı ve zengin bir araştırma kütüphanesiyle Türkiye'nin saygın bilim kuruluşlarından biri olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

Türk Dil Kurumu’nun  esas amacının Büyük Atatürk’ün arzuları doğrultusunda, Türk Dilindeki  yabancı sözcükleri  ayıklamak  ve yabancı kelimeleri de uzak tutmaktır.  Teknolojinin hızla gelişmesi nedeniyledir ki bugün dilimizin içine girip, Türkçemizi yabancılaştıran, gençler arasında revaçta olan birçok , özellikle, İngiliz ve Fransızca sözcükler  vardır. Halbuki bu kelimelerin Türkçe karşılıkları vardır. Bilgisayarların yaygın olduğu bu ortamda, aygıtın içinde bulunan tüm yabancı sözcüklerin Türkçe leştirılmesi gerektir. Ama bu yapılmıyor. Sadece yüzeysel Türkçe leşme yapılıp, esas sözcükler olduğu gibi dilimize yapışıyor.ü

Aşağıda   dilimize yapışan yabancı sözcüklerin, pekala Türkçe karşılıklarının olduğunu göreceksiniz.

Tüm arzum, mümkün olduğu kadar Türkçe karşılıklarını kullanmak ve Türk Dil Kurumunun da bunu hızlandıracak çalışmaları yapmasıdır.

26 Eylül Dil Bayramı Ulusumuza kutlu olsun.

ABSÜRT   -   Saçma

ADAPTE OLMAK   -   Uyum sağlamak

ADİSYON   -   Hesap fişi

AMBİYANS   -   Hava , ortam

ANALİZ   -   Çözümleme

ANONS ETMEK   -   Duyurmak

ANTİPATİK   -   Sevimsiz, itici

BODYGUARD   -   Koruma

BYE BYE   -   Hoşcakal

CENTER   -   Merkez

CHECK ETMEK   -   Denetim, kontrol etmek

DATA   -   Veri

DEKLARE ETMEK   -   Bildirmek

DEPARTMAN   -   Bölüm

DİZAYN   -   Tasarım

DOKÜMAN   -   Belge

DOWNLOAD   ETMEK   -   İndirmek

DRİNER   -   Sürücü

EKSTRA   -   Fazladan

ELİMİNE ETMEK   -   Elemek

E-MAİL   -   E-Posta

EMERGENCY   -   Acil

EMPOZE ETMEK   -   Dayatmak

ENTEGRE  OLMAK   -   Bütünleşmek

EXİT   -   Çıkış

FEEDBACK   -   Geribildirim

FİNISH   -   Bitiş, varış

FULL   -   Tam , dolu

FULL-TİME   -   Tam gün

GLOBAL   -   Küresel

İLLEGAL   -   Yasa dışı

İMİTASYON   -   Taklit, öykünme

İZOLASYON   -   Yalıtım

JENERASYON   -   Nesil,  kuşak

KOMÜNİKASYON   -   İletişim

KONSENSÜS   -   Uzlaşma

KOORDİNASYON   -   Eşgüdüm

KRİTER   -   Ölçüt

LAP TOP   -   Dizüstü bilgisayar

LEGAL   -   Yasal

LİNK   -   Bağlantı

MANTALİTE   -   Anlayış, zihniyet

MONOTON   -   Tekdüze

NİCK NAME   -   Takma ad

OBJEKTİF   -   Nesnel,  tarafsız

OKEY   -   Tamam

OKEYLEMEK   -   Onaylamak

ONLINE   -   Çevrim içi

OPTİMİST   -   İyimser

PARTNER   -   Eş

PART-TİME   -   Yarı zamanlı

PERSPEKTİF   -   Bakış açısı

PREZANTASYON   -   Sunum

PRINT OUT   -   Çıktı

PRINTER   -   Yazıcı

PROVOKE ETMEK   -   Kışkırtmak

REFÜZE ETMEK   -   Utandırmak, bozmak

RELAX ETMEK   -   Rahatlamak

REVİZE ETMEK   -   Yenilemek

SAVE ETMEK   -   Kaydetmek

SECURITY   -   Güvenlik

SEMPATİK   -   Cana yakın, sevimli

SLAYT   -   Yansı

SPONTANE   -   Kendiliğinden

STAR   -   Yıldız

START ALMK   -   Başlamak

TİMİNG   -   Zamanlama

TREND   -   Eğilim

TUVALET   -   Ayak yolu

USKUR   -   Pervane

VALF   -   Vana

VANTUZ ÇEKMEK   -   Şişe çekmek

VERSİYON   -   Değişik biçim