TARİH SAYFALARI

KURTULUŞ SAVAŞI SIRASINDA KURULAN BOZGUNCU CEMİYETLER

Burhan Bursalıoğlu

Ülkemizde, başta iktidar partisi  olmak üzere bu partinin ileri gelenleriyle birlikte üyelerinin bir kısmı, Kurtuluş Savaşı ve sonradan oluşan  iç tehditlerin başlatılmasında suç aramaktadır.  Özellikle 1937 de Dersim isyanının bastırılmasında aranan kıyım, dolaylı da olsa Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’e ve doğrudan olarakta Atatürk’ün kurduğu  Cumhuriyet Halk Partisine  yüklenmeye çalışmaktadırlar.

74 yıl önce oluşan bir olayın gündeme getirilmesini anlamıyorum. Bundan ne gibi bir yarar edinileceğini de düşünemiyorum. 70-75 yıl önceki şartlar ve ortamlarla, 2011 yıldaki ortam  ve yaşam, siyasi, ekonomik şartlar aynı mıydı?  O tarihlerde, özellikle Kurtulış Savaşı  öncesi ve sonrası birçok iç ve dış tehditlere hedef olmuş olan yeni harekatın devamı gerektiğinden,  bazı  tedbirler ve müdahalelerin  yapılması  elzemdi. 

 Bir Ulus, bağımsızlık savaşı veriyor, Emperyalist güçlere karşı  yarım yamalak  bir ordu ile mücadele ediyor. Vatanını işgal eden güçlü devletlerin elinden almaya çalışıyor.  Diğer taraftan,  kurtulmasına, bağımsızlığını elde etmeye çalıştığın Ulusundan bazı gruplar, fırsat bu deyip, Ülkeyi parçalama pahasına yönetimi eline geçirmeye  çalışıyor.,,Bir grup  Padişahlık ve hilafet yanlıları olup , yeni oluşuma karşı çıkıyor. Bazıları da, idealleri olan kürt devleti  kurma hevesine kapılarak ,  bölgesel  isyanlar ve başkaldırılar başlatIyor.

Amaçlarına ulaşmak için, Milli Varlığa zararlı bir çok dernek ve  cemiyetler kuruluyor. Bu cemiyetler, insan vücuduna giren kanser mikropları gibidir.

Çünkü bunlar:

Milliyetçi amaçlara tamamen karşıydılar.
Osmanlıcı ve hilafetçiydiler.
Başat Hürriyet ve İtilaf Fırkası etrafına toplanmışlardı.
Anadolu hareketine karşıydılar.
Ulusal örgütlere karşı direniş göstermişlerdi.
Manda ve himaye taraftarıydılar.

İşte onlardan bazıları:

1 – Trabzon ve havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti. 1919 un Ocak ayında kurulmuştur.

2 – Nigehban Cemiyet-i,  Ocak 1919 da  İstanbul ‘da kurulmuş olup, Hürriyet ve İtilaf Cemiyeti ile birlikte hareket etmiştir.

3 – Hürriyet ve İtilaf Cemiyeti. 1919 Ocak ayında İstanbul’da kurulmuştur.

4 –Wilson Prensipler Cemiyeti.  14 Ocak 1919 da kurulan bu cemiyet, Osmanlı Devletinin Amerikan boyunduruğuna, korumalığına   girmesini isteyen, kısaca  manda taraftarı olan bir cemiyet.

5 – Sulh ve Selamet-i  Osmaniye  Fırkası:  İstanbul’da kurulan bu cemiyet, daha önce kuırulmuş olan Sulh ve Selamet cemiyeti ile Selamet-i  Osmaniye Fırkasının birleşmesinden oluşmuştur.

6 -  Teali-i İslam Cemiyeti:  İstanbul’da 19 Şubat 1919 da kurulmuş olup, şeratçı, hilafetçi ve ümmetçi bir cemiyetti.

7 – Lazistan Selamet-i  Milliye Cemiyeti:  Bu ilginç bir cemiyettir. 23 Nisan 1919 da, para ile tutulmuş idarecilerce  Rize’de kurulmuştur. Bunun da amacı Gürcülerin  menfaatlarına hizmet etmek ti .

8 – Kürdistan Teali Cemiyeti:  1919 yılının Mayıs ayında İstanbulda kurulmuştur.

9 – İngiliz Muhipler Cemiyeti:  Bu cemiyette 20 Mayıs 1919 da İstanbul’da kurulmuş olup, İngiliz  mandasını istemek amaçlıdır.

10 – Osmanlı İlay-i Vatan Cemiyeti. 19 Kasım 1919 da İstanbul’da kurulşmuş olup padişah taraftarı bir örgüttü. Milli Mücadele nin karşısında olan bu Cemiyet,  kendi bünyesinde , gizli olarak  birçok cemiyet oluşturmuştur. Bunların başında: Tarikat-i Selahiye gelmektedir.

Fazla bir etkinlikleri olmamakla birlikte, Milli Mücadelenin karşısında kurulan cemiyetler de vardır. Bunların bazıları:  Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Partisi,  Osmanlı Çiftçiler Cemiyeti,  Osmanlı Mesai Fırkası,  Amele Fırkası,  Türk Teali Cemiyeti, Türkiye Sosyalist Fırkası, Müsalemet İttifakı,  Vahdet-i Milliye Heyeti  idi.

Hani derler ya “Besle  kargayı, oysun gözünü”. Misali.

Mondros Mütarekesi’nden sonra Türk ordusunun terhisinden cesaret alan bazı azınlıklar, Milli Mücadele’ye karşı bir takım cemiyetler kurmuşlardı.  İşte o  örgütlerden bazıları:

1 – Pontus Rum Cemiyeti:   Yunanistan’ın milli örgütü olan ve Yunanistan’ın 1829′da bağımsız olmasını sağlayan Etnik-i Eterya Cemiyeti Trabzon ve dolaylarında bir Rum Pontus Devleti kurmak amacıyla Pontus Rum Cemiyeti’ni meydana getirdi.

2 – Mavri Mira: Rum cemiyeti olup Patrikhanede kurulmuştur. Rum cemiyeti.  İstanbul’daki Rum Patrikhanesi tarafından kurulan bu cemiyet, Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmak ve Ege Bölgesi’nde ilerleyen Yunan ordusuna yardımcı olmak amacını güdüyordu. Çalışma alanı; Bursa, Kırklareli, Tekirdağ, İstanbul ve Bandırma idi. Yunan Kızılhaç, Resmi Göçmenler Komisyonu, Rum okullarındaki izcilik kurumları, Mavri Mira’nın emrinde çalışıyordu.

3 – Trakya Cemiyeti İttihad-ı Milli  Cemiyeti :  Rum cemiyeti.  Trakya’nın işgalinden doğan sorunları Yunanistan açısından çözmeye çalışan bir örgüttür. Buradaki milli direnişi ortadan kaldırmak ve tüm Doğu Trakya’nın Yunanistan’a verilmesini sağlamak temel amaçlarıydı.

4 – Kordos Cemiyeti: Rum Cemiyeti.  Yunanistan tarafından İstanbul’da “Rum Göçmenleri Merkez Komisyonu” adıyla kurduruldu. Derneğe İstanbul, Trakya, Trabzon, Marmara kıyıları ve İzmir gibi yörelerde düzeni bozma, Yunanistan’dan gelen özel görevlileri Rum göçmeni göstererek Doğu Karadeniz dolaylarına yerleştirme, bu yörelerdeki Rum azınlığı sayıca çoğaltma görevi verilmiştir.

5 – Taşnak Sütyan Ermeni Cemiyeti.  Milli mücadeleye karşı çıktılar ve işgalcilerle işbirliği yaptılar.

6 – Hincak  örgütü:   İşgalcilerle işbirliği  yapıp Doğu Kafkas ve Anadoluda bir Ermeni Devleti kurma amacındaydılar.

 Ermeni Patriği Zaven Efendi de Mavri Mira’ya benzer bir örgüt kurup Rumlarla işbirliği yaptı. Zaven Efendi tarafından kurulan bu cemiyetin adı, “Rum-Ermeni Birliği Komitesi” idi. Ermeni İntikam Alayları da, Fransızlardan aldıkları destek ile Adana ve dolaylarında faaliyet gösteriyorlardı.

Bir başka yazımda Anadoluda oluşan isyanlardan bahsedeceğim.