TÜRKİYE'de MÜZİK VE TÜRLERİ
Burhan Bursalıoğlu
Geçen yazımda TÜRK SANAT, TÜRK HALK müziğimize olan saygının ne kadar azaldığını örneklerle belirtmiştim. Bugün ise TÜRK MÜZİĞİNİN geçmişinden bu güne kadar gelen evreleri ve çeşitlerinden söz edeceğim. İlgilenen dostlara fayda sağlar düşüncesindeyim.
Türkiye'de Rock
Müzik:
Türkiye'de Rock müzik anlayışı, ilk olarak Anadolu Rock
olarak ortaya çıkmıştır: yani klasik Türk müziği ile Rock
müziğin
karışımı olarak. Erkin Koray, 3 Hürel, Barış Manço,
Cem Karaca ve Fikret
Kızılok buna örnektir. Sonra Kurban,
Duman, Mor ve Ötesi, Özlem Tekin, Haluk
Levent, ve
Feridun Düzağaç albümler çıkarmışlardır, Rock adı altında.
Ondan
sonra Hayko Cepkin, Teoman, Replikas gelir. 1996
yılında Şebnem Ferah ilk
albümünü çıkarmış ve Türkiye'de
Rock'a farklı bir bakış açısı getirmiştir.
Şafak Ongan' a göre Türkiye Rock müziğin patlaması
Duman grubunun 'Herşeyi Yak'
adlı cover parçasıyla
Türkiye'de de popüler müzik
haline gelen Rock türünde
Çilekeş, Emre Aydın, Barış Akarsu, Sakin, Ayyuka gibi
bir
çok isim ortaya çıkmıştır.
Yurdumuzdaki
müzik türleri nedir?
Türk müziği
Türk müziği
·
Klasik Türk müziği-·
Mehter -· Türk Halk Müziği-·
Oryantal dans-·
Kanto-
Türkçe Tango- ·
Türk pop müziği- ·
Mevlevi -·
Anadolu rock -·
Rebetiko -·
Türk Hip-Hop müziği- ·
Arabesk müzik -· Arabesk-Pop Müzik -·
Arabesk rock -·
Fantezi müzik -ve ·
R'n'Besk
Türler:
·
Türk alternatif müzik-·
Klasik türk müziği -·
Oryantal - ·
Türk halk müziği -·
Türk Hip-Hop Müziği -·Türk caz müziği
·
Osmanlı ordu müziği -·
Devlet Opera ve Balesi -·
Türk pop müziği -·
Türk dini müziği - ve ·
Anadolu rockEtnik müzik:
· Ermeni Müziği -· Azeri Müziği -· Bosna Müziği-· Yunan Müziği -· Yahudi Müziği -· Kürt Müziği -· Pontus Müziği -
· Roman Müziği -· Zaza Müziği
· Yöresel Halk Türleri:
· Ege Müziği -· Rumeli Müziği -· Karadeniz Müziği -· Kıbrıs Müziği.
· Osmanlı yöresel türleri:
· Arnavut Müziği -· Arap Müziği -· Ermeni Müziği - · Balkan Müziği -· Kıbrıs Müziği -· Mısır Müziği -· Yunan Müziği -· Macar Müziği -· Kürt Müziği -· Pers Müziği -
· Pontus Müziği -ve· Trakya Müziği .
Türk müziği, Türkler'in Orta Asya'dan beri geliştirdikleri,
bugünkü özellikleri Selçuklu ve Osmanlı döneminde
belirginleşen
müziktir.
Konu başlıkları:
1 İslamiyet Öncesi:
2 Geleneksel Türk Müziği:
2-
2-
2 Halk Müziği
3 Klasik Batı Müziği
4 Popüler Müzik
5 Dış bağlantılar:
İslamiyet
Öncesi:
Türklerin İslamiyet'i kabullerinden çok önce dini törenleri
Türklerin İslamiyet'i kabullerinden çok önce dini törenleri
yöneten şaman, kam ya da baksı, elinde belirli sesler çıkaran
demir parçalarının bağlı bulunduğu bir değnekle topluluğu etkiliyordu
Bu törenlerde davulun da
önemli bir yeri vardır
Çin'in kütüpane, Hun Türkleri'nde, Uygur Türklerinde,
Çin'in kütüpane, Hun Türkleri'nde, Uygur Türklerinde,
Selçuklular'da ve Osmanlılar'da müziğe büyük yer ve önem
veriliyordu
Ozanları ve kopuzcuları
olmayan hiçbir Selçuklu ordusu yoktur
Eski Türk Hakanlarının saraylarında ve ordugahlarında musiki
Eski Türk Hakanlarının saraylarında ve ordugahlarında musiki
takımları 9 kök denilen eserleri her gün çalardı
Geleneksel Türk Müziği:
Geleneksel Türk müziği, Osmanlı döneminde halk ve üst kültür çevresinde gelişen olmak üzere ikiye ayrılır
Geleneksel olarak Türk
müziği çeşitli ortamlarda şöyle belirir:
* Şehirlerde, saray çevresinde ve konaklarda:
Kâr, beste, semai, şarkı
* Camilerde:
Ezan, dua, sela, tekbir, temcit, münacaat
* Tekkelerde:
Naat, ayin, durak, ilahi, nefes, niyaz
* Köylerde:
Türkü, bozlak, uzun hava, zeybek, oyun havası
* Sınır boylarında:
Serhat türküsü
* Kışlalarda:
Mehter müziği.
Geleneksel Türk Müziği:
Geleneksel Türk müziği, Osmanlı döneminde halk ve üst kültür çevresinde gelişen olmak üzere ikiye ayrılır
* Şehirlerde, saray çevresinde ve konaklarda:
Kâr, beste, semai, şarkı
* Camilerde:
Ezan, dua, sela, tekbir, temcit, münacaat
* Tekkelerde:
Naat, ayin, durak, ilahi, nefes, niyaz
* Köylerde:
Türkü, bozlak, uzun hava, zeybek, oyun havası
* Sınır boylarında:
Serhat türküsü
* Kışlalarda:
Mehter müziği.
Halk müziği ve "klasik" Türk müziği arasında çok önemli bir
ağ vardır.:
Nitekim türkülerin pek
çoğunda klasik musiki makamları kullanılmıştır
Aynı şekilde, türkü,
köçekçe, oyun havası, sirto, vb
halk musikisi formları
klasik Türk musikisinde kullanılmıştır
İsmail Dede Efendi, Şakir
Ağa, Şevki Bey gibi büyük klasik musiki bestekarlarının hemen hepsinin halk
musikisi formlarını kullandıkları gözlemlenir
Klasik Türk Müziği
Ana madde: Klasik Türk Müziği:
Klasik Türk Müziği
Ana madde: Klasik Türk Müziği:
Ana madde: Türk Sanat Müziği:
Osmanlılar yalnız musiki sanatına değil musiki ilmine de büyük önem verdiler
Türk müziğinin Arap,
Acem, eski Yunan ve Bizans asıllı olduğunu ileri sürenler vardır
Ancak Klasik Türk Müziği
genel nitelikleri bakımından Türk asıllıdır
Osmanlı uygarlığı her
alanda büyük bir sentez geliştirdiği gibi, Türk müziği potasında yerel pek çok
renk bu müziğin parçası haline gelmiş ve bunun karşılığında da Osmanlı musikisi
devletin kapsadığı topraklar ve ötesine büyük etkilerde bulunmuştur
İstanbul'un alınmasından sonra Topkapı Sarayında kurulan
Osmanlılar yalnız musiki sanatına değil musiki ilmine de büyük önem verdiler
İstanbul'un alınmasından sonra Topkapı Sarayında kurulan
Enderun Musiki Mektebi ve özel meşkhanelerde eğitime
geçilmesiyle daha
belirli olarak kurallaşan ve klasik bir müzik
niteliği kazanan Klasik Türk
Müziği altı dönemde incelenir
Halk Müziği
Ana madde: Türk Halk Müziği
Türk Halk Müziği örnekleri genelde sözlü olmakla beraber,
sözsüz dans müziklerini de içerir
Halk türkülerinin ölçülü olanına kırık hava, ölçüsüz olanına uzun hava denir
Uzun havalar Anadolu'nun
değişik bölgelerinde bozlak, türkmani, maya, hoyrat, divan, ağıt gibi adlarla
anılır
Bunlar genellikle Karacaoğlan,
Emrah, Ruhsati, Sümmani ve daha birçok tanınmış halk ozanının deyişleri üzerine
yakılmıştır
Kırık havalar ise koşma, yiğitleme, güzelleme, taşlama, ninni ve daha başka adlar altında kümelenir
Bunlar da genellikle
gurbet, ayrılık, sıla hasreti, ölüm,
askere gidiş, yiğitlik, düğün, çocuk sevgisi, kız kaçırma gibi köye has toplumsal bir olayı konu
alır, sadelik, içtenlik, duygululuk gibi özellikler gösterir yerel renkler taşır.
Halk türkülerinin ölçülü olanına kırık hava, ölçüsüz olanına uzun hava denir
Kırık havalar ise koşma, yiğitleme, güzelleme, taşlama, ninni ve daha başka adlar altında kümelenir
Türk Halk Müziği'nin
melodi yapısı incelendiğinde bu melodilerin ses genişlikleri bakımından bir
oktav (sekiz ses sınırı) tamamlayan dizi ve tonaliteyi kesin şekilde
belirtmeyen ikili ile beşli aralıkları içinde yaratılmış olduğu görülür
Bununla birlikte dizi ve
tonaliteyi belli eden sekizli ve daha geniş sınırlı melodiler de çoktur
Basit ve birleşik
ölçülerden başka aksak ölçüleri içeren Türk Halk Müziği, ezgiler ve
formlardan oluşur
Klasik Batı Müziği
Türkiye'de Cumhuriyet Döneminde girişilen devrim
Klasik Batı Müziği
Türkiye'de Cumhuriyet Döneminde girişilen devrim
hareketleri sanat konularına da yöneldi
Daha çok Klasik Batı
müziğine önem verildi
1924'de Ankara'da Musiki Muallim Mektebi kuruldu
Osmanlı sarayındaki müzik
topluluğu başkente getirilerek Riyaseti Cumhur Filarmoni Orkestrası adıyla
konserler vermesi sağlandı
Yetenekli gençlerin Avrupa ülkelerine gönderilip yetiştirilmesi
1924'de Ankara'da Musiki Muallim Mektebi kuruldu
Yetenekli gençlerin Avrupa ülkelerine gönderilip yetiştirilmesi
hareketi başladı
İstanbul'da çalışmalarını
sürdüren Darrültalimi Musiki adlı okul yeni bir yönetmelikle konservatuvar
haline getirildi
Çok sesli sanat müziğinde sesini Batı'da ilk duyuran Türk sanatçı Cemal Reşit Rey oldu
Öğrenimlerini devlet
adına yurtdışında yapan Ulvi Cemal Erkin, Hasan Ferit Alnar, Ahmet Adnan Saygun,
Necil Kazım Akses dönüşlerinde Ankara Musiki Muallim Mektebi'nin öğretmen
kadrosuna katıldılar
Bu sanatçılar Türk Sanat
Tarihinde sanat tarihinde Türk Beşleri olarak anıldılar
Eserlerinde genellikle
batı müziği ilkeleri halk müziğinden gelen ögelerle birleştirilmiştir
Ahmet Adnan
Çok sesli sanat müziğinde sesini Batı'da ilk duyuran Türk sanatçı Cemal Reşit Rey oldu
Saygun'un
Özsoy adlı bir perdelik operası 1924'de Ankara Halkevi'nde sahnelendi
Aynı bestecinin ikinci
eseri Taşbebek de 1934'de başarı ile oynandı.
Opera ve bale
temsillerini gerçekleştirmek amacı ile Ankara Devlet Konservatuvarı'na bağlı
bir Tatbikat Sahnesi 1940 yılında çalışmalarına başladı
Yetenekli gençlerin
seçimi ile eğitime geçildi
İzleyen yıllarda Ahmet
Adnan Saygun' un Kerem, Nevit Kodallının Van Gogh ve Gılgamış, Sabahattin
Kalender'in Nasrettin Hoca, Ferit Tüzün'ün Çeşmebaşı eserleri sergilendi
Ankara'dan sonra İstanbul
ve İzmir'de kurulan devlet konservatuvarları eğitime başladı.
1940 yılından bu yana genç yetenekler için uygun bir ortamın
1940 yılından bu yana genç yetenekler için uygun bir ortamın
doğuşu yurtdışında da ün ve ilgi derleyen yorumcuların
yetişip gelişmesini
bağladı
Soprano Leyla Gencer,
bariton Orhan Günek bu hareketin öncüleri oldular
Onları bas yorumcusu
olarak Ayhan Baran, soprano Ferhan Onat ve soprano Suna Korat izlediler.
Enstrüman yorumcusu
olarak piyanist Ergican Saydam, kemancı Ayla Erduran, Suna Kan, piyanist
Ayşegül Sarıca, İdil Biret, Hülya Saydam ve Verda Erman yurt içinde olduğu
kadar yurt dışında da büyük ilgi gördüler
Popüler Müzik:
1970'lerden sonra geniş halk kitelerine hitap eden müziktir.
Şu kategorilere ayrılır:
o Türk Pop Müziği
Popüler Müzik:
1970'lerden sonra geniş halk kitelerine hitap eden müziktir.
o Türk Pop Müziği
o Türkçe jazz
o Türkçe rap
o Arabesk müzik (türevleri; Arabesk-Pop müzik, Protest
müzik, Özgün müzik)
o Fantezi müzik (türevleri; Fantezi-Pop müzik), Hafif Sanat
müziği)
Kaynak: